De afgelopen jaren heeft de VVD een doorslaggevende rol gespeeld in de normalisering van extreemrechts. Door de deur te openen naar de PVV - een partij die bij de rechtsstatelijke toetsing van de Nederlandse Orde van Advocaten maar liefst 23 rode kaarten kreeg - werden zondebokpolitiek, antirechtsstatelijk beleid en agressieve polarisatie onderdeel van de politieke mainstream. Deze keuze leidde tot stagnatie: kabinet viel meerdere keren, problemen stapelden zich op en het politieke debat verhardde.

Nu probeert de VVD opnieuw de deur open te zetten voor een extreemrechtse partij, JA21, en blokkeren zij een stabiel meerderheidskabinet met GroenLinks-Partij van de Arbeid. 

JA21 zelf kreeg 18 rode kaarten van de NOvA en bestaat grotendeels uit afsplitsingen van PVV, Leefbaar en FvD. GL-PvdA kreeg geen één rode vlag van de Nederlandse Orde van Advocaten.

Door bewust partijen die de rechtsstaat respecteren buiten de formatie te houden, blokkeert de VVD een stabiel meerderheidskabinet en duwt Nederland richting een wankel minderheidskabinet. En precies zo krijgen extreemrechtse partijen - PVV, JA21, FvD - zonder aan tafel te zitten toch de macht om elke beslissing te beïnvloeden. 

Waarom is dit belangrijk?

Een minderheidskabinet klinkt technisch en neutraal, maar het betekent in de praktijk dit:

• extreemrechts krijgt de doorslaggevende stem bij bijna elk voorstel
• beleid gaat draaien om hun crisisverhalen en zondebokpolitiek
• instituties, persvrijheid en burgerrechten komen verder onder druk
• instabiliteit wordt de norm en niemand is daar beter in thuis dan extreemrechts

Het is nu aan D66 en CDA om te zeggen: dit gaat te ver. Zij kunnen ervoor zorgen dat de formatie terugkeert naar de democratische basisregel: wie de rechtsstaat respecteert, hoort aan tafel - wie haar ondermijnt, niet.

Wij vragen D66 en CDA daarom om leiderschap en duidelijkheid:

• Betrek álle partijen die de democratische rechtsstaat onderschrijven, inclusief GroenLinks–PvdA, bij deze formatie.
• Sluit samenwerking met PVV, FvD en JA21 uit. Hun plannen zijn aantoonbaar in strijd met rechtsstatelijke kernbeginselen. Maak afspraken om deze partijen uit te sluiten van samenwerking met een eventuele minderheidskabinet.
• Doorbreek de normalisering van extreemrechts, inclusief de politiek die hun ondemocratische agenda legitimeert, faciliteert of overneemt. 
• Versterk de norm dat minderheden beschermen en burgerrechten respecteren, geen onderhandelbare kwesties zijn.

Voor het oplossen van de grote vraagstukken die nu spelen, is het noodzakelijk dat partijen die de rechtsstaat wél onderschrijven, democratische normen centraal stellen.

Deze petitie zullen wij in Januari aanbieden aan de informateur en de twee formerende partijen D66 en CDA.